Monkeypox virus hrik thar hi ram 90 leng ah hmuh chuah asi cang, WHO le Ramkip Health & Family Department nih thil pawimawh athanh mi cu,
World Health Organization (WHO) director-general Tedros Adhanom Ghebreyesus nih ram le territory 92 chung ah Monkeypox zawtnak hrik kai minung 45,000 leng hmuhchuah asi cang, zar hmasa ah khan zawtnak hrik kai minung 7,500 an um thar khi asi, 20% hrawng in akarh tiin achim, WHO hruaitu nih hin monkeypox zawtnak hrik kai hmuh chuah thar tampi hna hi, mipa le mipa sex hman nak in akai tiin achim, “Europe le America-ah Monkeypox zawtnak hrik kai vialte deng mang hi mipa le mipa sex an hmanpi nak in kai an si ati”.
Mah zawtnak hrik ruang ah hin minung 12 an thi cang fawn, zawtnak hrik a darh peng lonak ding ah vennak pawimawh bik cu vaccine a si kong achim, Monkeypox vaccine pawmpi um chun hi Bavarian Nordic A/S company tuah mi asi, nain ram dang dang hna ah, zawtnak hrik kai thar an tam deuh deuh ruang ah, vaccine mamawh zatzat hi pek khawh asi rih lo, mahruang ah hin Denmark company nih hin an vaccine hi outsource ding atuaktan lio asi, US contract manufacturer sin ah technology transfer ding hna ruah chih ding asi tiah ati.
WHO-nih zar liam cang ah khan meeting a auh nak ah, Monkeypox clades pahnih cu Roman numerals hmang in a min an sak, Congo Basin or Central African clade tiin theih tawn mi cu, clade I tiin thlen asi, West African clade cu clade II tiin min an thlen fawn khi asi.
Health & Family Welfare Department kip nih Monkeypox kong ah theihternak atuah mi cu,
- Monkeypox zawtnak hi Monkeypox virus/ Orthopoxvirus nih minung ah aphanter mi asi, ramsa in minung nih kan kai zawtnak (zoonotic disease) chung ah um mi asi, Atu ah hin Central le West Africa in vawlei hmundang hna ah a darh lio asi.
- Monkeypox zawtnak hi mi nih zawtnak hrik (virus) a kai hnu ni 13-16 chung in a langchuak tlangpi tawn khi asi, a lan chuah nak ah hin ni 5-21 tiang zong asi khawh fawn, Monkeypox hi zawtnak kai chung ah 100-10% hna nih an thihpi khawh ruang ah, ralrin taktak herh mi zawtnak asi.
- Monkeypox zawtnak a lang chuah ning tlangpi hna cu -khuasik, durh lian pi pi hnai a ken, phing, lufak, taksa fak, taksa caklo etc. hna an si, zawtnak ngei a dam cang mi ah, vun hliamhma a um peng tawn ruang ah, taksa ah alang peng ko.
4.Monkeypox zawtnak ngei lio ramsa or minung le zawtnak kai khawh hmanrua (infected materials) hna in kai khawh asi, Minung le minung karlak ah cun mah hna hi – vun durh, taksa tihnang phun dang dang in, khuh le hahchiau in siseh, hmanrua hmanti mi zong ah siseh, kai khawh tawn mi asi.
5.Mah zawtnak hrik kai/ vei hna nih hin an taksa a durh hnai angei an ngeih hlan ni 1-2 an pankhir atlak hlan chung cu midang an kai khawh asi an ti.
6.Monkeypox kong ah hin National Centre for Disease Control (NCDC) Ministry of Health & Family Welfare GOI le State kip nih aherh ning in, hma lak ding in ready peng an si, Monkeypox zawtnak ngei le mah le mah azum lo mi an um ah cun, 24×7 NAS Call Centre (Phone No 102)-ah report cawlh ding in, India ram chung ah cun Health & Family Welfare Department nih mipi hna cu nawlnak atuah khi asi, Cu bantuk in ram dang hna zong ah Health Department riantuantu dang dang hna le Sub-Centre ah taunt hna tiang in, theihter peng khawh asi, Monkeypox kai sual ah nan iruah sual ah cun adang tein um cawlh izuam law aran khawh nak chung in Health care pawl pan ding asi.
Cre: WHO, Health & Department,