Aircraft Carrier pakhat tuah ding ah hin $ tamtuk adih pin ah zeitluk in dah san atlai? Cun akong hrimhrim hi rel phu le rel nuam taktak khi asi “One”
Thil dang nak in aircraft carrier kong hi rel phu le rel nuambik thil ropi bik pakhat asi, Atuah nak ah hin minung thiamnak arak sangtuk cang ning le an tuah ning design hmanh hi turu tuk mi asi, pin ah thil vialte nak in ropi bik minung thil ti khawhnak athuk asangzia langhternak pakhat asi, Thiamnak le ti khawhnak lei ah pitling asirih lo mi cu, tahchun nak ah kan ram hna zong hi asi, vawlei chung ah hi bantuk Aircraft Carrier ngei khawh mi hi Article hmasa ah khan kan langhter cang kha mu, ram tlawmte long nih angei khawh rih, hi bantuk angeih cang ah cun ram thanchonak le ralkap tha zang cak/thawnnak phozarnak pawimawhzia langhternak pakhat zong arak si.
Hriamnam phun khat tiah kan chim zong ah kan palh tuk lai lo, aircraft carrier le lawng dang hna hi a rual tlang in an cawlcangter ding ah, Navy ngei ram hna hi a tu lio ah cun ram a cak/thawng asinak tahnak fung pedan asi ko cang, Mah Carrier lian hna hi minung nih thir tha bikh mang in thil dang an tuah rih lo fawn khi asi rih, an tuah nak ding hmanh ah tangka dih ding mi hi $trillion bak asi cang, USA ram thiamthiam hi aircraft carrier lei ah cun hmahruaitu cungnung bik arak si thiamthiam ko, Atu ah hin US nih cun ahman lio mi he 11 bak angei khawh khi asi, 11 chung ah pakhat cu sersiam deuh herh dir hmun asi, 10 hna hi cu an hman cuah mah lio mi asi, US hi thil tuah le thiamnak lei ah, Economy ah phak ding ram a um rih bak lo khi asi.
Aircraft Carrir pakhat ngeih ding le azohkhennak ding hman ah hin, ram tampi nih an tlin bakrih lo khi asi, tah chun nak ah Myanmar nih pakhat ngeih ve selaw, zohkhennak le riantuantu (operate) nak man hi asangtuk hringhran pin ah, thiamnak technology hmanh nih an phak rih bak lo dirhmun asi ko, Cun tuah ve khawh ding ah thiamnak angeih ko hmanh ah tuahnak ding thil herh mi tampi caah Budget bak nih atlin/phak lo ding khi asi, ram a rum mi taktak long nih ngeih khawh asi, asul lam cu Aircraft Carrir pakhat ah hin Technology thiamnak, Budget tlin nak, atlawm bik ah azohkhentu le riantuantu hi mithiam taktak Science & Engineer minung 100 hrawng hi aduh fawn khi asi.
Mahruang ah cun dakaw vawlei ah Aircraft Carrier ngeih ram cu, cungnung ah kan chiah, sangpi ah kan ruah khi asi, Carrier hi phun tampi a um ko nain alian deuh a te deuh ti bantuk in, Sihmanhselaw Navy Aircraft Carrier kan ti mi hi cu, Lian bik le ropi bik asi pin ah amah ah hin thil tlamtling in ngeih dih cang khi asi, mah carrier hi 75,000 tonnes rit asi, ‘supercarrier’ an ti mi asi, tahchunnak ah truck full load hi 36 tonne hrawng rit asi, carrier ritnak cu truck full load 1945 hrawng he arihnak level he atluk khawh cauh khi asi, turu taktak ko mu! Carrier chung hi floors/that 20 leng a um, football field pathum peh selaw- 1,092 feet (333 meters) a sau an si.
Cheu khat hna cu engine caah khin nuclear reactor an hman mi zong an si, a ni. Lawng (capital ship)’ an si, mah carrier cu abawmtu ding ah raldohnak Lawng 5-6 hna nih apawngkam ah an mah kalnak zawn ceu in an zulh hna khi asi, amin ah ‘carrier group’ an ti tawn, USA ram thiamthiam nih hin cu bantuk Group cu, vawlei ram Rilipi/sea ah hmun 6 ah cun Carrier Group 6 hna hi an chiah khawh khi asi, an chiah nak hi ram leng daih ah zei tik can poh ah ral doh khawh ding ah akal khawh mi ‘air base’ tiah kan ti khawh ko lai an ngei khi asi, khawika hmun hmanh ah can sau ngai um khawh ding ah tuah mi asi, zei maw oil/gas/ Electric adih cang timi a um ve lo, amah ah atling dih cang.
Hi Carrier chung ah hin Vanlawng/Fighter Jets 90 leng a ken khawh, Vawlei Jet tumhmun nak in cawlcangnak arem pin ah alut achuak cawlh khawh peng khi asi, second 25 ah Jet hi atumchuak khawh, raldohnak Jet phunphun an ken khawh, helicopter, fighter, strike aircraft etc. hna cu an herh ning in hman khawh cawlh peng khi asi, azohkhentu le amawngtu hna zong an mah zawn ceu ah buainak um lo in readyter peng khi asi fawn, Riantuantu dang dang hna le Lawng ralkap kan ti mi hi minung 6,000 leng hna cu Carrier pakhat ah hin a tel dih khawh khi asi, aropi pin ah turu taktak khi asi.
Carrier phun khat te deuh hi a ken chih fawn mah carrier hi, rili pawng ah kal khawh zawkzawk ding le ralkap phur in arem ning ah kalter khi asi, ‘Amphibious assault ships’ an ti, USS Tarawa hna cu ‘commando carrier’ an ti fawn, mah lawng ah hin vawlei ralkap (e.g. marines etc.) 1200 tiang phur khawh in rilipi pawngkam ah chiah khawh khi asi, ‘landing craft’ an ngei ve than fawn, supply lawng an timi zong a ken fawn, thil herh mi hna supply tu bik ah hman mi asi, Nuclear hman khawh phun le bang cu, oil le zei maw herh lem lo in kum 20 in 25 tiang kir lo in hman khawh asi.
Motor bantuk acak/thawng ve mi- 35 knots (40 mph, 64 kmph) hrawng in akal khawh ruang ah, vawlei hmun hlatnak zong ah zar hnih/khat ah akal zawkzawk khawh, aphan zawkzawk khawh khi asi, US carrier group ah lawng tel mi hna hi- Aircraft Carrier pakhat, Guided Missile Cruiser, Air Defense pakhat, LAMPS (Light Airborne Multi-Purpose System) khawhnak ngei Warship pahnih (Anti-Submarine le ticung ah ithuatnak caah) le Anti-Submarine Destroyers or Frigates pahnih or pakhat ken tel asi, idohnak pin ah vathuat ve khawhnak phun ‘carrier strike group’ ah cun submarine pahnih an tel fawn.
Cu bantuk carrier battle group arak hman cang nak, a hlan ah Japan nih US Pearl Harbor thuatnak caah an hman, Japan carrier lian bikbik 6 hna le an hruai mi vanlawng 414, battleship 2, cruiser 3, destroyer 9, tanker 8, submarine 23 le submarine hna phun 4 um khawmnak, Kido Butai carrier task force le British nih Falklands a thuatnak carrier group ah carrier pahnih hmannak hna kha hman khawh asi, Ralpi pakhat nak ah khan aircraft carrier hna hi anrak hman ngai ngai hna khi asi, Ralpi pahnihnak ah cun atha bik cem ah an chiah cang, 1918 kum ah British tuah mi, HMS Argus cu aircraft carrier ti khawh hmasa bi kasi.
Mah hnu ah cun ral dohnak system hi thlen asi cang hna khi asi, Jet tumnak le zuang khawhnak ding ah timtuah deuh deuh khi asi, 1940 kum ah British pawl thianthiam nih an carrier, HMS Illustrious hmang in Italy lawngrual, an hmunpi, Taranto an thuatnak cu carrier hna thi ti khawhnak langhter kha asi, ralpi II nak thlen danglamtertu zong, Japanese carrier battle group hmang in 1941 kum ah US lawngdirnak, Pearl Harbor thuatnak kha asi fawn.
Chim cang bang in vawlei ah USA nih hin Navy super carrier ah chiah khawh mi 10 rual an ngeih pin ah, ‘amphibious assault ship’ 9 an ngei fawn, atu dir hmun ah hin vawlei nih ahman lio, carrier 20 rual hna hi cu Navy 10 hna kut ah a um,- Australia, Brazil, China, France, India, Italy, Japan, Russia, South Korea, Spain, Thailand le USA hna nih hin, helicopter rual le STOVL aircraft (short take off verticle landing- tawite zuang khawhnak vanlawng phur phun carrier an ngeih chih fawn, Aircraft carrier hna hi an thil ti khawhnak an mawn ah ngeih ceu mi khi asi. “Two” peh than ko sih,