USSR an tlukchiat hnu ah Ukraine nih Uranium an ngeih ruang ah Russia nih lak an duh maw sihnga? USSR tlukchiat hnu Nuclear hraimnam ngah bik ram 3 hna cu zei ram hna dah?
USSR tlukchiat hnu ah khan nuclear hriamnam ngah bik ram 3 hna cu, US, Russia le Ukraine ram hna hi an si, USSR an keh darh hnu ah khan nuclear warhead 1800+ le missile kahchhuahnak (silos) le nuclear bases hna a tel dih fawn, USSR nuclear warhead hmun 3 then ah hmun khat hrawng an ngei khi asi tiah an ti, ram thar pakhat bantuk in a um ve cang hnu ah, nuclear hriamnam hi tih anung fawn tik ah boruak zong arak niam ngai fawn can kha asi, Ukraine economy le thildang buaipi a herh fawn lio ah Nuclear Proliferation Treaty (NPT) arak joint kha asi, mah lio upadi ning ah cun nuclear warhead hna cu Russia sin ah pek than in hrawh/chiatter ding asi tiah an timi asi, A hnu deuh ah 1994 ah Budapest Memorandum cu Ukraine nih Russia le thlanglei ram aiawh hna he, sign than in a sign tu hna cu Ukraine, Russia, US le UK hna an si.
Ukraine nih zei dah hlawknak an ngei? A hohmanh nih an ram chung ah thazang hman lo ding ah iremhnak tuah asi, Can akal ve peng khi asi lio ah Russia nih Putin hruainak tang ah Crimea arak thuat kha asi, Ukraine border hna ah buainak faktuk in achuak ruang ah, Budapest Memorandum cu hman khawh lo in arak um kha asi, March 2014 ah Ex Ukraine minister nih an ram cu nuclear hriamnam ngeih ram a si than khawh kong arak chim chuak kha asi ve, a hnu deuh ah cun Ukraine mipi hna sin ah ruahnak la kasi, mipi sin ah ruahnak an lak mi ah 50% deng mang nih an support bak kha asi, Nikum ah khan Ukraine ambassador, German ah um mi nih cun Kyiv Ukraine nih NATO an joint khawh lo ah cun nuclear power ram si nak cu ram venhim than nak ca ding ah ngeih an duh kong arak chim fawn, Nuclear hriamnam ngeih ding ah cun Uranium cu Ukraine nih vawlei chung ah an ngah ko caah cun, 2015 hnu lei ah cun vawlei anrak cawh taktak khi asi cang IAEA nih an theih ning ah cun, Ton 100,000+ tons cu ram dang zong ah an zuar cang tiah an timi cu IAEA hna zong nih venhim cawk asi ti lo tiah an ti mi kha asi.
Atu ah hin cun US le Russia kar lak ah nuclear kong ah iremhnak an tuah mi cu um chun le anung peng rih mi cu START (Strategic Arms Reduction Treaty) kha asi, mah lio ah khan Putin hi Prime Minister lio asi tiah an ti, an sign lio ah khan a duh ning asi lo tiah chim asi fawn, Putin nih hin USSR san lio biathli cu nuclear warhead hna hi mi tlawmte hna he an theih mi asi khawh, a ruang cu Ukraine ram chung ah a um timi hi tiin, mahr uang ah cun Putin nih hin mah Nuclear warhead lak than an duh ruang ah tiah chim mi an tam ngai fawn khi asi pin ah mah tluk in an cawlcang ngamnak zong asi tiah an ti, Zei ava si zong ah thil sau ngai hmailei can hi Putin nih atuaktan ruang ah hin vawlei ram hna cung ah um hi aduh ve hrimhrim zong asi lai tiah mithiam hna ruah ning asi.
Note: Mi ram hna nih cun thil sau ngai hmailei kum 30-40 tiang ah thil umtu ning ding le vawlei thanchonak ding hna hi an ruahnak nih an mit thlam hna ah an cuanter diam khi asi, Ram pakhat thachonak ding ah hmasa bik cem ah an ruah tawn mi cu, Economy, Hriamnam, Thiamnak, Political view ah anrak sang bak ko cang khi asi, mah bantuk in ram thanchonak lam an kawlnak ah atlawm bik ah ara lai mi kum 20-30 tiang talk hi an hmuh khawh ti awk khi an si, Tangka ngeihnak ding ah Business mit au le fimnak tiang longtime policy hi anrak ngeih khawh bak tawn khi asi, Ukraine ram hi ram hmete asi ko nain zei ruang ah dah mah tluk lawmlam Russia le west pawl hi an icuh timi hi, thil thuk ngaipi khin tuaktan ah cun zei dang asi lo, Nuclear warhead tuahnak ding ah Uranium an ngah mi khi asi, mahr uang ah cun Putin hi mihrut asi lo zia le US zong nih cu bantuk thiamthiam asi caah atu ah hin mah ram hmete Ukraine kong ah an buainak bik khi asi tiah mithiam hna tuaktan ning le hmuh ning asi.
Relchap ding ah,
Ritsi zuar in min thang ngai mi Siangpahrang tiah anrak timi cu Mexico ralkap hna nih luh hnawh in an kut tang ah chiah,
Drugs lei ah sumdawng pawl hi thil anrak tikhawh ngaingai tawn mi asi, atu ah El Mencho’ tiah kanrak theih lar ngai mi, Nemesio Oseguera Cervantes- hi Naranjo de Chila, Aguililla-ah chuak mi asi, Mexico le United States nih an tlaih duh lio mi asi, Naite ah khan a hruai mi ritsi/drugs sumdawng pawl asi ve mi Bu dang hna nih amah kha alar tuk ruang ah thah an duh ve fawn khi asi, nikhat cu an umnak hmun cu drugs zuar bu dang nih bomb an puah khi asi, mi pakhat thi in mi dang zei maw zat nih hriamhma an ngei tiah an ti, Police hna nih vawi tampi tlaih tim in an kal tawn ko cang nain tlamtlingnak angei bal lo khi asi, atu ah cun Mexican ralkap hna nih cun ritsi/drugs sumdawng Siangpahrang le thil ti khawhnak zong angei tiah anrak timi zong asi mi arak chuahnak khua, an ram thlang lei ah Michoacán state-ah um mi cu an kut tang ah a um cang tiah ati.
Anrak tlaih ning ah Army motor le landmine detection team hna cu khua chung ah hin patrolling ngeihter peng asi, ‘El Mencho’ hi Jalisco New Generation Cartel (CJNG) hruaitu lu bak cu, can sau ngai hmun kip ah atli/zam mi khi asi cang, A gang hi Mexico-ah drug cartel thilti khawh bik Bu pakhat arak si, Mexican venhim nak riantuantu hna zong an thuat tawnnak ah a tel ve mi minung pakhat bak asi, An thuat tawn mi chung ah kum 2015-ah Jalisco- police hna cu an ambush hna ruang ah Police officer 15 an thah hna kha asi, kum 2020-ah Mexico City-ah police chief an thah fawn cang, A cartel hi an Bu dir ning, Jalisco state in hram thawh in hmun kip ah member an ngei pin ah atu ah cun state kip ah hin member tampi an ngei cang khi asi, Aguililla-ah khawkhan laireltu hna nih cun, CJNG hi Los Viagras Cartel he khua chung ah hin nawl ngeitu deuh si an duh caah an ithuat ngai ngai hna tiin an chim fawn hna.
Nawl ngeihtu si icuhnak ah hin an ithuatnak ah hin bomb ken khawh mi Drone le lampi ah puak ding phun bomb hna cu, khua chung hmun dang dang hna ah an kam piak hna tiin, Associated Press nih report peknak ah an langhter mi asi, Mah an bomb kam ah hin ralkap tam pi athi cang pin ah civil mi zong athi mi an um cang tiah theih asi, bomb apuah hnu ah hin Mexican ralkap hna nih cun “El Mencho” umnak in hrawng ah an lut tiah Spanish news agency EFE nih cun alanghter, Michoacán state-ah lawng dinnak hrawng hi ritsi/drugs ah sumdawng mi hna riantuannak hmunhma le an lampi bi kasi tiah an ti, Drug gang pawl hi adang dang an si ve caah ahmunhma hna hi an icuh vet awn khi asi, mahruang ah cun an mah le an mah hi an ithuat tawn khi asi, Thazang hman atamtuk caah hin chungkhar tampi hna nih cun an ram pawng US ah an kal tawnnak khi asi, Ritsi drugs Siangpahrang an timi “El Mencho” hruaitu bik cu Mexican ralkap hna kut tang ah control asi cang caah Drugs lei sumdawng pawl cu an dai deuh ko lai tiah an zumh.