Chin state chung ah um mi khuapi pakua chung ah pakhat cu mi dang State nih an lak cang maw sihnga?

National Unity Government nih cathanh an tuah nak ah khan, Paletwa khuapi cu Rakhain state chung ah um mi asi tiah chim asi, Sihmanhselaw April 9 ah khan anrak palh sual asi timi kong cu, an palhnak kong Chin mipi hna sin ah ngaihthiam ahal nak kong, cathanh anrak chuah than kha asi,  Zei thil ava si zong ah Paletwa khuapi hi Rakhian state chung ah um mi asi maw?  Timi catlang tar in chim ve ko ning law…

Arakan Army (AA) arak chuah hnu ah hin, Paletwa khuapi le a pawngkam hrawng ram hmunhma hna hi, Rakhain pawl nih cun an ram tiah ( Rakhain state) bantuk in anrak ruah mi kha asi, mah hmunhma hrawng hi anram chung bantuk in duh tawk in an cawlcangnak peng khi asi, Arakan Army hna nih cun Chin mi hna cu an tlaih tawn hrem can an ngei biapi bik ah kuli phurte taw nasi pin ah, donation/tax ti bantuk hna hi an khawn peng fawn khi asi, Acoyah cacawnnak School Sign board-an tar mi “Paletwa Myo/khuapi Chin state” tiah an tar mi hna cu, an hrawh piak tawn khi asi.

National League for Democracy acoyah san lio ah khan Panglong khua ah Ethnic Youth Conference a um ah khan, Arakan National Party leader Dr Aye Maung-nih cun, Rakhain state chung ah tlangram asi mi Paletwa township chung cu 1953-54 ah khan Chin Special Division ah line/rin luh kha asi a ti, Dr Aye Maung-nih cun Paletwa township chung hi Arakan Hills Tract chung ah um asi, Arakan Kingdom can lio in Paletwa township chung hi Rakhain mi hna ram chung ah um mi asi e tiah an ti, mah bantuk hi Arakan politician hna ruah ning asi ah cun Paletwa township cu Rakhain pawl nih cun, an ta bantuk in ngeih ding ah an ruah bak mi asi tiah ti khawh asi lai.

Mirang pawl nih Might is righ timi um zia ah cun, minung tam deuh nih minung tlawm deuh vathuat in hmunhma an lak piak bantuk dirhmun hi asi, mah bantuk hi kan vawlei cung ah hin arak phan tawn mi asi, Arakan ram zong hi Burmese pawl nih khan 1784 kum ah an va thuat hnu ah lak kha asi, 1826 kum ah First Anglo-Burmese War ngeih lio ah khan Burmese King pawl an sung ah khan, Rakhain ram cu Burmese nih English pawl sin ah compensate nak ah (War Reparation) an pek tiah an ti, English pawl nih cun ram an lak peng caah, Burma ram pumpi cu 1885 kum ah khan anrak lak dih kha asi,English pawl nih khan Pakistan, India, Bangladesh, Shri Lanka ram hna cu British India Government tiin khawkhan lairelnak pakhat tang ah chiah in anrak uk kha asi.

Burma ram chung cu British India in adang tein um ding ah 1935 kum ah British Burma Government khawkhan lairel nak adang tein ngeih ding ah chiah than asi, British acoyah nih khan Burma ram hmun dang dang hna hi khawkhan lairelnak phun 2 hmang in an uk kha asi, Proper Burma (Ministerial Burma) le Frontier Burma (Schedule Area) tiin, Proper Burma ah cun Taningtharye, Rakhain, Pegu, Irrawaddy region chung hna huam asi, Frontier Burma (Schedule Area) ah cun Shan, Kachin, Chin ram hna huam asi, Mak ngai mi cu Kaya (Karen) pawl hi Proper Burma ah um si lo in, Frontier Burma tang ah um fawn lo in, British acoyah nih khan zei upadi/ act hmang hmanh in an uk lo, Independent state bantuk in a um kha asi.

British acoyah nih khan Frontier Burma chung ah um Chin Hills cu Administration pahnih Chin Hills District le Arakan Hills Tract tiah then in anrak uk kha asi, Chin Hills District bik ah hin Frontier Areas Committee of Enquiry (FACE) tarlan ning in 1931 British Burma Census ah khan minung 1,86,000 an um tiah ati, Arakan Hills Tract bik ah cun minung 34,000 an um kha asi, mah chung ah cun Rakhain pawl cu 10% hrawng an si tiah tar la nasi, General Aung San-hna he Panglong Agreement an sign hlan ah khan Arakan Hills Tract Frontier Areas Committee of Enquiry (FACE) nih Arakan Hills Tract- ah um mi hna cu, an ruah ning hna chim/ceih ding ah auh asi, mah hna hi group li ah then in Rangoon le May Myo ah an kal kha asi an ti, Arakan Hills Tract ai-awh hna cu:-

(A) Khumi and Lakher Chins-

1) Htat Hram Ling

2) Tung Aung

3) HtinKon

4) Pat Wai

5) Theitu

(B) Lanpu Mro Chins:

1) Lampu

(C) MuangHmyarLemro Chin:

1) MangHmyar

(D) Arakan Hills Tract A.F.P.F.L:

1) TunMra

2) Saw Hla

Arakan Hills Tract ai-awh hna nih hin Frontier Areas Committee sin ah bia an chim mi ah cun, Arakan Hills Tract le Chin Hills District cu state pakhat ah um an duh kong an va chim kha asi, Cun, AFPFL aiawh hna nih hin Akyab District chung ah um an duh lo kong an vac him ve fawn kha asi, hmai lei ah mah thil kong hi zeitin dah akal lai? Theih asi lo, kan politician hna mawhphurnak asang ngai ko lai!