Kum 1945 July 16-ah cun New Mexico hmun ah an test nak hmasa bik ah an riantuan turu tuk ning cu, vawlei cung ah a ngeih mi ram an um lo,

Vawlei cung ah ahmasa bik cem ding ah, United States nih cun Nuclear hriamnam tlamtling tein anrak test khawhnak hram thawh asi, mah hnu ah cun thlakhat zong adihrih lo ah, Japan khuapi pahnih Hiroshima le Nagasaki hna cu, United States nih amin lem caah “Fat Man” le “Little Boy” an ti mi hmang in, an rak thlak mi cu vawlei alauter bak mi kha asi, Ralpi 2 nak hnu ah Japan acoyah cu, ral sung dirhmun ah anrak dir cauh kha asi, a rapthlak taktak ko.

Mah Bomb puak-ah Japanese hna caah tuarnak kha a sawhsawh asi lo timi cu fiangtuk in alang ko kha mu! a hnu kum zei maw zat chung tiang in, Nuclear zungzam nih Japan ram chung minung an thah ning kha a rapthlak tuk mi kha asi, atu tiang in vawlei mipi nih tih anung tuk ning hi chimp eng asi, asi khawh ah cun kha bantuk bomb kha hman lo hi vawlei nih an duh bik mi asi, mah can lio ah kha bantuk tih anung mi bomb nih vawlei thin aphanter bik cang asi, mah thawng pang nih cun Russia a thangharh ter cawlh kha asi.

Russia cu um sawhsawh ding asi ti lo tiah, theih in vawlei nih atheih khawhnak ding ah, kum 1949-ah cunn Nuclear test nak cu arak ngeih ve bak ko kha, an ral hna nih Nuclear hriamnam he an hrocer ding le bomb ngei ram hna a luling ding mi hna zong siseh, ram venhimnak ding ngeih hrimhrim timnak, challenging lio can arak si fawn, ram thil tikhawhnak le acan lio ah avoyah cak/thawngzia langhternak asi pin ah, mah hna cu United States, Russia, United Kingdom, France le China hna cu, vawlei acoyah dang dang hna theihpi nak le pawmpi nak he, Nuclear Weapons ngei ram 5 hna cu arak lang manh kha asi.

Sihmanselaw cu bantuk acoyah lian hna nih, Nuclear ngei ve khawh ding ah hma an lak cuah mah nak nih cun a thei par duh anung lo mi arak chuahter pakhat cu, nihin ni tiang buainak lian bik a tling ko cang mi hi asi, achan cu acoyah cak/thawng lo ram, ram hme hna, mah kut ke in adir khawh rih lo ram tampi hna cu, ram lian le cak/thawng mi hna nih an hruainak tang ah, um khwah ding in politics tha lo ngai ngai mi an lungthin ah an chanh piak hna nih minung zalongnak arak hrawh piak dih khi asi, ram hme thancho rih lo mi hna nih, an duhnak lei ah tel hi an rian bantuk in an ruah ve, zeithil poh ah, i-alnak long in akhat ko cang.

Mah hnu ah cun India, Pakistan, Israel le North Korea hna cu, Nulear bomb anrak ngeih ve cang fawn kha asi, vawlei ah ram lian le thangcho ram hna nih, hrocer in warning a pek ko hmanh ah, Nuclear bomb an ngeih ve cang ruang ah hin, ral tha ngai ngai in anrak holh ve bak cang hna khi asi, mah ruang ah cun ram Economy ruah bak lo in, atu ah hin Pakistan le North Korea hna cu, atu tiang ram sifak rethei ram chung ah a tel ve peng khi asi, an ram chung mipi tuarnak zong a rapthlak ngai ngai fawn, North Korea le Pakistan ti lo ah cun, ram dang pawl cu Nuclear hriamnam an ngeih pin ah ram economy athang cho fawn cu mu!!

A tu ah hin cun vawlei ram dang hna nih Nuclear bomb ngeih duh in hma an laknak ah hin, vawlei ramhruaitu lian hna cu, a lung abuai peng ko cang hi asi, control tim in an buaipi peng ko cang nain, Iran nih hin an ngei cang maw? An ngeirih lo? Timi hi fiang ngai in theih khawh asirih lo khi asi, mah Nuclear hriamnam nih hin vawlei ram tampi hna cu, hnangam lo in thinphan lung retheitertu a tling bak ko cang, ram pakhat le pakhat an idoh cang ah cun, thinphan nak le zan it khawh lo tiang, lung retheinak akan pek peng ko cang hi mu, apawi taktak ko.

Pakistan hmanh nih hin China bawmnak in, an Nuclear Scientists ropi tuk mi, Abdull Qadeer Khan nih an tuannak thei par tiah, kum 1998-ah khan Nuclear test arak ngeih ve kha asi, atu ah hi bantuk dirhmun ah arak dir ve mi hi asi, mah ruang ah cun an mah ram nak in ram lian le economy zong ah thangcho ngai cang mi, vawlei zahpi ding um ti lo, India hmanh tih bak lo in, an challenge peng caah, atu tiang Pakistan le India ramri buainak ah hin, ralkap nunnak aliam mi hi an tamtuk cang khi asi.

Mah tluk tih anung mi Nuclear bomb hi akarh ti lo nak ding ah hin, vawlei ram acoyah lian hna nih control tim in hmalak nak ah, Nuclear program bia tak tein control piak ding ah, United States zong nih, hma an lak ngai ngai ko hmanh ah, North Korea ram zong atu ah Nuclear ngei ram hna chung ah rel tel chih asi ve cang, mah tluk in control an tuah k olio hmanh ah, Iran ram zong nih Nuclear program hi, tlamtling tein kalpi khawh siselaw, Russia, China, North Korea, Pakistan hna he tangti in vawlei pi cu an kut tang ah umter atim bak ko lai cu mu!!

Iran ram nih Nuclear bomb an ngeirih lo hmanh ah, an lungawi lonak can a ngeitik ah, Israel ram hi vawlei cung ah um ti lo ding in, “Mei vap ah canter” an duh peng ko kha, Nuclear bomb ngeihchap selaw ram hme le thancho rih lo mi hna cu, duh tawk in an hrocer peng zumh asi, vawlei cung ah hin Nuclear bomb nih dakaw hnangam lo nak le thinphan lung retheitertu bik atling ko hih,ram pakhatkhat nih ahman sual ah cun vawlei mipi dih lak nih kan tuar ko lai!

Minung kan thi tuah mi nih vawlei hi achiatter dih khawh mi asi cang, Nuclear riantuan ning hi a rapthlak zia zong kan theih dih ko cang, a rapthlak zia kan chim ah hin cheukhat nih cun asawhsawh thuk lo ngai in an ruah, Nuclear bomb vawi hnih tuar mi arak dam than mi, Japan ram ah minung pakhat biachim zong kan hnulei deuh ah, kanrak langhter cang ko kha mu! A rapthlak ning cu, ka bia chim mi nih adaih lo titian in achim ko, A puak mi bomb awthawng athangtuk ning hmanh minung nih cun kan tuar khawh ti lo ati.

Nuclear bomb riantuan ning a rapthlak tuknak kong ah, apuah hnu ah Nuclear zungzam nih a riantuan ning hi, minung caah zeitluk in dah tih a nungrih timi cu, Scientist-hna le mithiam hna nih, an chim zong ah tlamtling in chim khawh asi lo, tiah an ti rih fawn, minung nih chim fian khawh asi lo, mah tluk in rapthlak mi bomb lak ah him hi mikip nih kan duh mi asi.