Vawlei cung ralkap raltha bik ah Nepal Gurkha pawl hi an si pin ah Bia ngai, Midik, an mah riantuan man ti lo cu eihmuar duh lo, Britist Army Royal Rifile le Nepal, India cu,

Vawlei cung ralkap raltha bik ah Nepal Gurkha pawl hi an si pin ah Bia ngai, Midik, an mah riantuan man ti lo cu eihmuar duh lo, Britist Army Royal Rifile le Nepal, India cu,

Ahmasa in Gurkhali tiah kan timi kong hi tawite in aw, Nepal ram chung ah um mi an si, zei ruang adah India nih ralkap caah an hman?? Britist nih te zei ruang dah an hman? Nepal nih an ram ralkap caah an hman lo maw? akong hi kan tial ah cun asau tuk lai caah aherh mi tete atutan ah kanrak langhter lai.Gurkha pawl hi kum 200 leng cu raltha le zumhtlak, bia ngai le mi fel taima timi hi vawlei nih record anrak ngeih cang diam khi asi, Minthangnak zong kha lio can in minih an thei cang mi asi, Nepal acozah hi naite ah khan an lungput adang ngai ko cang khi asi, Gurkha pawl nih mah dirhmun ah hin an dir kho peng lai maw timi hi ruah ding a um cang mi thil asi.

A tu dirhmun ah hin British Army chung ah 3% hrawng hi Gurkha pawl hi aho hna dah an si timi cu, kum 2015 ah khan Royal British Army ah an umnak kum 200 arak tling cang khi asi, Gorkha ralkap hna nih hin British nih raldohnak an ngeih lengmang mi ah an ralthat ning cu atutiang anrak chinchiah dih ko khi asi.

British Army nih cun nikum  March thla hrawng ah khan Nepalese /Gurkha caah Specialised Infantry Battalion dirh asinak kong arak phuan khi asi, mah caah cun minung 800 hrawng lak asi. British army ah an luh ning cu, British Indian le Nepal hi Anglo-Nepalese War 1814-16 ah khan faktuk in idoh asi, hriamnam ngeih tha deuh mi cu Britist asi, East India Company ralkap hna cu adonghnak bik ah an mah Ralkap Gorkha Kingdom ralkap an timi hna cu pakhat hmanh thi lo in teinak an hmuh khi asi, mah raldohnak ah khan Gorkha ralkap hna hruai anuam ning le bia an ngai ning, an ralthatnak le pum apek ning athuk zia cu anrak hmuh dih khi asi.

British nih kum 1815 hnu in Gurkha pawl cu anram ralkap caah lak arak si cang, mah hnu ah cun Gurkha pawl cu British Empire nih raldoh ding a ngeihnak kip ah an ralthatnak le zumtlak an sinak cu an langhter peng khi asi, World War I & II zong ah Gorkha ralkap ralthat zia le vawleipi nih arak pawm confirm asi, British kut chung in India ram nih Independence kum 1947 ah an hmuh ah khan Gurkha Regiment 10 battalion umtu ning ding zong buainak arak um deuh khi asi, mah buainak cu  ram pathum Britain-India-Nepal Tripartite Agreement hmang in biachahnak anrak ngei hna i iremnak sen anthuh hna khi asi.

Mah an iremnak ning lam tein mah battalion 1st, 3rd, 4th, 5th, 8th, and 10th Gurkha Rifles regiments hna cu India ram nih angei lai i, battalion dang 2nd, 6th, 7th, and 10th Gorkha regiment  hna cu Britain kut ah lut ding in remnak an tuah khi asi, Kum  1948 ah khan India nih 11th Gurkha Rifles a dirter than, mah Gurkha ralkap hna cu British Regiment ah lut duh lo hna caah tiah dir mi battalion thar asi, Mah hnu ah cun British Army nih battalion 4 hna cu  Royal Gurkha Rifles (RGR) tiin min thlennak  angei in battalion 3 ah tuah asi, Royal Gurkha Rifle (RGR) hna hi Asia ram ah British colony ram dang dang  Malaysia, Singapore, and Hong Kong, hna ah chiah asi, a hmasa ah Indian Regiment hna umnak hmun lawng ah cun mah hna cu chiah arak si.

Recruitment of Gurkhas pawl an hman mi cu British pawl nih hin kum fatin Gurkha pawl hi ralkap caah Nepal ram chung in an lak khi asi, mah ralkap an laknak hi Nepal ram chung ah British Gurkha  Pokhara  khua ah kalpi a siton, mah ralkap an lak lio ah hin British Army ding long silo in counter-terror arm of the Singapore Police Force zong lak ton asi, British Army scouts hna nih hin Nepal ram khuate dang dang ah ralkap caah tuan duh mi an kawlton khi asi, training faktuk in ngeih hmasa ta aherh.

British Army hi vawlei cung ralkap chung ah raltha le zohkhen nak asang ngaingai khi asi, Ralkap raltha, tihnak ngei lo, zei poh tuah ngam asi, nain bia ngai le hruai nuam ngai mi an si, mah bantuk chung ah cun Gurkha pawl hi minthatnak, ralthatnak, hruai nuam le bia ngai mi an si tiin, British Army nih a uahpi mi zong asi, ralkap long silo engineering corps le logistician ah zong an um.An culture hriamnam  khukri an hmanthiam nak cu minthan pinak asi, khuhri hi Gurkha regimental chinchiahnak asi, Britain le  India ah asi peng rih ko, Britain king Queen Elizabeth II zong nih Gurkha officer pahnih venter hi aduh mi asi,  Singapore Prime Minister  hlun Lee Kuan Yew zong nih khan amah vending ah a ram mi palik nak in Gurkha palik officer a duh deuh khi asi.

Lukhàwng man le covo ngah ning Tu hlan nak in atu ah cun British Army ah Gurkha pawl dirhmun hi a tha ve deuhdeuh cang khi asi, covo zei poh ah regular British Army he atluk ve cang khi asi, an pension hnu ah British citizenship an duh ning te in thim khawhnak zong an ngei khawh, British Army Gurkha hna  Falklands War,  the Gulf Wars le  Afghanistan le  Iraq ah tel mi hna le bang cu atu ah hin British  ram chung hmun dang dang le Brunei hmun hna ah umter an si, India Gurkha ralkap hna hi India nih hin atu ah hin Nepal khua le ti sinak ngeih mi India ralkap ah ah minung 35,000 hrawng an ngeih lio khi asi, 1947 ram pathum iremnak bantuk in kum fatin tein Gurkha pawl hi ralkap caah minung 1300 hi lak peng asi.

Nepal nih harsatnak an tuah ve deuh maw si? India le Nepal hi ram dang sihmanhselaw tuanti peng an si, naite ah khan ram ri ruang le Nepal ram nih Parliament ah an ram lem (map) tuahthar nak ruang ah hin Nepal Prime Minister Oli nih cun India ram le acozah Leaders hna cu arak soisel peng khi asi, nain India nih cun zeihmanh aleh bal lo tangdawr tein a umter ko, Nepal Foreign Minister Pradeep Kumar Gayawali nih kum 1947 ah India le Britain hna nih Gorkha ralkap caah an lak khawhnak ding iremnak antuah mi (tripartite agreement) anrak tuah mi cu aher tilo tiah July 31, 2020 ah khan Nepal Institute of International Relations hna nih (video conference) ihmuhtonnak an tuah ah khan chim asi, mah thil hi a hlan lio ta thil asi cang atu ah aher tilo tiah an ti khi asi.

Anrak Iremnak zohthan an duh, 1947 ah ram pathum Nepal-India-Britain hna an iremnak bantuk in Britain le India hna nih Gurkha tlangval ralkap caah an lak ning ah hin Nepal acozah nih zeihmanh mawhphurhnak a um lo, Kum 2018 ah British nih Gurkha Nu ralkap caah Nepal nih rem tinak tel lo in lak tim asi lio ah soiselnak arak um khi asi.Nepal nih cun 1947 an iremnak anrak tuah mi cu zohthan an duh mi khi asi, mah an iremnak bantuk in Nepal ram nih cun foreign army caah thim ning ah zeihmanh an chim khawhnak angei lo, presonal duhnak ah a hngat ko, mah ruang ah cun Foreign Minister nih “Nepal acozah nih ralkap lak le thimnak lam ah hin tel ve ding asi” tiah ati.

Atu bantuk in Nepal nih aruahnak angeih ko hmanh ah India le Britain lei nih theih lo bantuk in daiziar in an um piak ko khi asi, Nepal nih an chim mi cu zeihmanh rel piak lo bantuk in India le Britist nih leh bak lo in an um tak ko, British/Indian Army caah hin Nepal tlang cung mi hna chung in an lak mi asi deuh koton, Nepal ram thlanglei Magar le Gurung miphun le chak lei Karati Rai miphun le Limbu hna an si deuh ton, mah chung ah  tlangval tungtlang tha le fel hi kum fatin tein ram dang ralkap caah salary hlawh tha ngeih an duh ve caah an kal ton khi asi.

Mah thil hi naite ah Nepal le China hruaitu hna nih relationship an ngei deuh cang hnu ah khan Nepal tlangval ram dang ralkap asi mi hi, soiselnak arak um khi asi, aruang bik ah lang cu China nih hin a fawrh mi asi lai timi hi mithiam hna ruah ning asi, China le Nepal hruaitu hna itonnak an ngeih hnu ah mah thil hi Nepal nih arak soisel deuhnak zong asi.

Source: Indian Express