World News

Atu lio vawlei thawng pang ah US le China, India le China, Pakistan le India Russia le US (America hriamnam le ralkap hna hi zeidah an dirhmun?)

Atu lio vawlei thawng pang ah US le China, India le China, Pakistan le India Russia le US (America hriamnam le ralkap hna hi zeidah an dirhmun?)

America Tilawng ralkap hi 13, October 1775 kum ah dir cang mi asi, mah lio Raldohnak Lawng cu thing in tuahser mi asi, 1905-1908, Russia Japan war ah khan Tsushima Rilipi ah Japan Raldohnak lawng hna nih Russia raldohnak lawng hna cu anrak tei dih hna, mah lio raldohnak kha afak bik raldohnak arak si.

Mah lio can ah Japan pawl thangcho ngai mi ram arak si cang kaw, Van Lawng phurnak Lawng Lian zong hi Japan pawl nih hmasa bik ah anrak ngeih diam cang khi asi, vanlawng phurnak Lawnglian Aircraft Carrier an timi hna khi asi, Ral dohnak Lawnglian tuah hmasa tu Japan thiamthiam an si, 1922 ah khan Carrier Hoshos” anrak ngeih diam cang khi asi fawn cang.

America nih cun 1924 ah anrak ngeih ve chauh khi asi, Ralpi II lio ah khan Lawng ah hin Meihawl le Disel engine anrak hmang lio khi asi, arak thawn ning cu Rang, Horse power 50,000 le 100,000 tluk thawnnak he atluk mi asi, Meihawl/ Lungalhkhawh mi tones 700 an hmang hna voikhat kalnak ah 1940 hrawng ah khan Rili tang lawng ( submarin or U Boat ) antimi cu Diesel engine hmang an si.

1950 hrawng in America Acozah nih cun Lawnglian kalter khawhnak ding ah achung ah cun Nuclear reactor bun arak si, mah kong ah hin chiatnak a um kho mi thil asi caah American scientist hna nih cun biatak te in tuaktannak anngeih hnu ah Oil le thil dang hna nak in Nuclear reactor tha he kalter cu aman zong atlawm caah pawm piak arak si.

Cu caah America ral dohnak lawnglian hna hi Nuclear power hmang anrak si cang ko, USS Gerald Ford chung ah hin, A1B Nuclear Reactor antimi phun lianpipi pahnih bun arak si, mah Nuclear reactor nih hin electric tha Mw 100 an pek khawh pin ah, Uranium antimi hi lawngkalter tu bik arak si, mah cu meilinsa tuk cangter tu arak si fawn, mah nih ti asoter khawh caah cu alintuk mi nih lawng engine cu virter in akalter khi asi.

Vanlawng phur lawnglian hna hi America caah cun biapi ngaingai arak si, mah lawnglian hna cu vawlei cung an duhnak hmunkip ah kalkhawh asi,  Ralkap hmun le Airbase hna venhim nak caah arak tha khun, Ralpi III nak rak chuak sual selaw mah  Aircraf Carriar hna hi ahngahnak bik arak si, America nih hin mah bantuk lawnglian cu tampi an ngei chimdan ah 1.2.3, 4th fleet, 5th fleet 6th fleet, le 7th fleet tiah min an pek hna khi asi.

Ralpi rak chuak taktak selaw Pacific Rilipi hi an venhim bik ding asi lai, 7th fleet hna hmanh hi tamtuk an ngeih mi asi, Atlantic le Artic Rilipi hrawng ah hmun tampi cu mah hna lawng nih hin venhimnak antuah peng ko khi asi, 7th fleet hi zei poh ah atel ter mi asi, China rilipi ah America lawng cheukhat chung ah 7th fleet hi tel ter asi, India rilipi ah, Paciffic rilipi le Middle east hrawng hna ah 7 fleet phun lawng hi 70 hrawng tel arak si.

Fighter le Bomber 300 le Helicopter tamtuk in, aphur nak ah tel chih asi, Cruise Missile tamtuk an ken chih tiah thei asi, Aircraft Carrier zeizat dah atel, Tichung lawng zeizat dah escort, Battleship, Destroyer, le Frigates zeizat dah, mah Aircraft Carrier hna nih hin Nuclear bomb zeizat dah an ken timi hi cu fiangte in thei khawh asi lo, theikhawh ding ah cun Pentagon lei hal aher lai.

America ralkap tha bik anti mi cu zei can tik poh ah Marine Corps anti 40,000 hrawng hi atel peng mi asi, ei din zong tamnawn aken peng ko,US 7th fleet hi cu tih arak nung bak mi Tilawng hna cung ah ral doh thiam mi ansi,Bangladesh independent war ah, India le Pakistan an idoh lio ah khan Chitagong in mel 200 te ah arak ra, Burma ram Cyclone lio ah khan 7th Lawng ralkap hna nih bawm ding in an kal nain Burma acozah nih an tihtuk maw sihnga an luhter lo.

An kalnak kip ah zeidah an tuah lai khawika dah an kal lai tiah an tihna aruang cu khawi hmun dah an kal lai tiah mi nih anrak ngaih ven ngaingai mi ralkap ansi, America lawng ralkap hna hi ral doh ralkap hi 340,000 hrawng umnak, headquarters le Office thil hernak kip ah tuantu civil minung 280,000 hrawng an um, Ralkap 100,000 hna hi reserve in an um fawn.

Lawng lian idoh can ah ralkap phur tu bik 4 Star hotel tluk nuam acit khawhnak 290 ngei in lawng dang dang hi 480 an ngeih pin ah Fighter, thilri phurnak vanlawng le helicopter hna he 3900 an ngeih khi asi ko, China he idoh asi ah cun mah lawng hna hi hman ding asi, Pacific le Atalantic rilipi hrawng ah China sawlehnak Lawng hna khi an phihdih hna lai, China zong nih mah cu an tim mi asi ve lai.

America USS Gerald Ford nih hin Surface to Air misille, an ral Jet fighter zuang mi hna cu achuah bak lai lo sai in vate saih bantuk asi lai, Sea Sparrow missile antimi vanlawng kahnak le RlM 116 antih mi anral Lawng kap khawh mi tih anung ngai mi bomb tamtuk ken asi, Missile vennak Phalanx CIWS antimi minute khat chung ah meithal kuan 3500- 4000 kapchuak khawh phun 3 bun asi fawn, M2 .50 Caliber Machine gun, hmun 4 ah bun asi fawn.

Atu lio ah India rilipi le Bay of Bangal hrawng ah India le America lawng ralkap hna nih Military Exercise an ngei lio asi, Australia Japan le South Korea Lawng ralkap cheukhat hna zong nih anrak fawnh ve tiah thei asi fawn,  India le USA relationship athuk deuhdeuh sifawn, Donald Trump caah le Election campaign phunkhat arak si fawn, China Ralkap Leader hna lungthin cu akhenhpiak bak ko, Mr Xi zong um nuam cu asi lai lo.