World News

Ruah cia zong asi lo ruah lo pi in ram 13 hna nih kulh dih in anrak doh nain an sung dih ko”Niruk chung idohnak” cu,

Ni ruk chung idoh (6 day war) June War  ti zong in chim asi mi 1967 lio kha asi, atu ah cun kum 50 leng asi ve cang, Ni ruk chung idoh cu Israel ram kha apawngkam hrawng um ram 13 hna nih an doh kha asi, mah ram hna cu, (Egypt, Syria, Jordan, Iraq, Labanon, Algeria, Kuwait, Libia, Morocco, Pakistan, PLO-Palestine Liberation Organization, Sudan, Tunisia) pawl he ni ruk chung idoh kha asi, mah lio ah hin Davida le Goliatha bantuk asi ko thil khuaruah har le adang ngai mi cu, Pathian thil tikhawhnak cu Israel fa hna cung ah ataktak in alang caah teinak an hmuh mi kha atu tiang vawlei ram kip nih mak an tin gai mi kha asi, Cun mah ram 13 hna nih an kulh dih pin ah an ruah ning ah cun Israel ram kha meivap ah canter ding tiah an timi kha asi fawn nain, an tei bak lo kha asi.

June 5, 1967 ah Israel nih ruah lopi in an pawngkam ram hna cu an doh/kah ve kha asi, mah lio ah Israel nih cun Gaza tipi kam Sinai tlang, Jordan hnulei tipi kam hna, Jerusalem hmailei ram Egypt ah Golan tlang hna cu an lak dih khi asi, Israel ram cu aho hmanh nih an bawm bak lo nain, an mah Isarel longte nih mah Arap ram 13 hna cu cei lak in an thuat let talam khi asi, hmunhma tampi zong an lak mi kha asi fawn, Pathian khawkhan kan ti ko lai maw? Arap ram hna nih khan rak doh hlah selaw atu an lak mi hmunhma hna khi an ngei khawh lai lo tiah mi tampi atu tiang an chim peng mi khi asi, Israel kha ral rak sung selaw mah hmunhma hna kha an ngei kho lai lo, teinak an hmhuh ruang ah an lak mi hmunhma hna hi atu tiang anram chung ah a um mi asi an ti.

Mah idohnak hi vawlei chiatnak le minung tampi thihnak asi pin ah economy lei ah faktuk in tlakchiatnak asi timi cu vawlei nih an theih dih ko khi asi, mah hnu ah cun idohnak ah atel mi ram cheukhat hna nih cun idoh an duh lo ngaingai khi asi, aruang cu ram sifak le thancho lo mi ram anrak si ve tik ah mah idohnak ah thil tampi an sung pin ah a ram nih an chiatpi ngaingai kha asi, ruah lopi in mah idohnak kha chuak asi caah asi, Arap ram 13 hna chung ah khan mah idohnak ah a tel ruang ah vawlei nih anrak soisel fawn tik ah idohnak ah tel kha an ngaisih ngaingai hna khi asi, Israel ram belte nih cun ruah lopi in ram le hmunhma an lak mi hna cu an hlawkpinak ah acing ve fawn khi asi, mah idohnak chuahtertu bik cu Egypt president Nasser asi, atuaktan ning ah cun America acoyah cu an nawlngeihnak tang ah umter khawh an beisei ruang ah asi.

America acoyah tangka le ei/din bawmnak ruang ah khuasa ve khawh mi, Soviet Union cu a rak thawng ve deuhdeuh ah cun, America cu hawitha bantuk zoh ti lo in ipeh tlainak cu chiatter asi, mahr uang ah cun America nih cun Egypt a bawmnak vialte cu, phih piak dih khi asi, Ram chung ei/din hna cu America bawm mi ah a nghat mi Egypt ram cu, faktuk in an ram nih ei/din ah harsatnak an ton ngaingai kha asi, mah caah cun America chiatter an duhnak ah Israel hi an doh ko nain an ruah ning in thil akal lo tik ah faktuk in Egypt ram nih anrak tuar mi asi, pin ah atu tiang economy ah thanchonak in tlakchiat lei an pan cuahmah khi asi ko.

Mah lio ah hin Myanmar ram ah a lar ngai mi U Thant cu UN ah General  Secretary sinak ngeih lio asi, U Thant nih Egypt le Israel ramri, Sinai thetse ram ah UN nih iremhnak ding ah ralkap um mi hna cu an kirter kha asi, mah hnu ah cun cu hmun ah Egypt pawl aiawh ding in an chiah khi asi, Israel hruaitu nih an duh lo ngaingai ko nain daite in an um ko, mah lio ah Nasser cu ralkap tha zang ngeih ngaingai bantuk in an iruah ruang ah, May 16 ah Israel ramri Sinai Peninsula ah an ralkap hna cu an chiah than, May 19 ah Gaza le Sinai ah UNEF cu an dawi, Tiran Tipikulh cu an zoh peng hna khi asi, May 23 1967 ah Israel hna nunak hramthawh bik tikhawh mi Tiran – Tipikulh (straits of tiran) Sinai le Peninsulas karlak ah um mi cu an khar piak asi.

Mah thil ruang ah hin Israel nih cun akan khar piak thiamthiam asi ah cun, idohnak hramthawh than ding ah kan ruah tiah an phuan ve cawlh khi asi, Sihmanhselaw US or vawlei ram dang hna nih Egypt thil tuah kong ah hmalaknak an ngeih lo ruang ah, Israel cu amah le amah dirchuah khawh ding ah thil tuah aher cang, Cun June ah Israel nih ‘National Unity Government’ timi cu dir in 4 June ah ral dohnak kong hna ceih hramthawh asi, Israel ram hmete cu ram 13 hna nih chimih ter dih timh in an doh hna khi asi, khuaruah har ngai mi pakhat cu, Israel cu mah bantuk in ram dang he an buai lio ah, anmah ram chung bia ceihnak ah an buai ve ngai ngai khi asi, nain  adonghnak ah cun Israel mipi hna nih 1956 ah Israel ralkap tha le hruaitu bik ding (defense minister) ah Moshe Dayan arak tling kha asi, Moshe Dayan hi mit khat lei chia in hren peng khi asi, A duhlo mi tampi um in soisel ko hmanh selaw, mipi le Israel ram caah thahnemnak le thin lung a pek nak cu 1967 ah fiangtuk in alang, ni ruk chung idohnak ah Israel teinak ah biapi bik mi cu amah Moshe Dayan kha asi.

Ni ruk idohnak (6 day war) lio ah Israel ram hruaitu le hotu hna cu: Levi Eshkol, Moshe Dayan, Yitzhak Rabin, Uzi Narkiss, Motta Gur, Israel Tal, Mordechai Hod, Yeshayahu Gavish, Ariel Sharon, Ezer Weizman, Shlomo Erell leh David Elazar hna an si, Israel  dohtu ram 13 in an hruaitu hna cu : Gamal Abdel Nasser, Abdel Hakim Amer, Abdul Munim Riad, Hussein, Zaid ibn Shaker, Asad Ghanma, Salah Jadid, Nureddin al-Atassi, Abdul Rahman Arif, Mubarak Abdullah Al-Jaber Al-Sabah, Saleh Mohammed Al Sabah, le Fahad Al-Ahmed Al-Jaber Al-Sabah hna an si, mah can lio ah hin Israel hi raldohnak tanks 800 long an ngeih lio ah, Adoh tu ram 13 hna nih cun tanks 2504 an ngei khi asi,  Raldohnak (fighter) 300 an ngeih lio ah, adoh tu lei nih fighter 957 an ngei fawn, Ralkap 100,000 an ngeih lio ah Adoh tu lei nih Ralkap 547,000 bak an ngei ko cu.

Mah tluk in an thil ngeih mi athlau ko hmanh ah teinak cu Israel an si thiamthiam ko, David cu David asi, Goliatha cu Goliatha asi peng ko, Mah “Ni ruk idohnak” chung ah hin Israel ralkap 776 – 983 hrawng an thi, 4517 nih hliamhma an tuar, Minung 15 hna an tlaih, Raldoh nak tanks 400 achia, Jets 46 achia fawn, Egypt in ralkap 10,000 – 15,000 anthi, an umnak theih lo in zeimaw zat an um, 4338 cu tlaih an si, Jordan in minung 600 an thi, 533 tlaih an si, Syria in ralkap 2500 an thi, 591tlaih an si, Iraq in 10 an thi, 30 nih hliamhma an tuar, Lebanon Jet 1 achia, Ram 13 chung in raldohnak tanks tampi chia in Jets 452 leng achia fawn, ralkap si lo mi Israel mipi 20 an thi, US Navy sailors 34 an thi fawn khi asi.

Atu ah cun Israel min an chim ah cun thinphang in a um tawn mi Arap ram pawl hi an si ko, Israel nih an hriamnam pawimawh bik cu an fighter America F-16, F- 15 raldohnak kha asi, an ngeihchihnak zong atam cang, mah caah cun F-16, F -15 Jets hna hi vawlei ram dang dang hna ah, Israel ngeih bantuk hi atam lo, hreiamnam lei ah an tluk ve ko hmanh ah an hman ning le thiamnak lei ah (tactics) hi an tluk hna lo pin ah Arab ram lak ah cun Israel cu anrak cungnung ngai ko.